Leuke titel, leuke ondertitel, geestige cover! Dit is een pocketboekje waar je bij tijd en stond eens in bladert, en altijd iet van opsteekt. Mijn oudste zoon heeft zich al een breuk gelachen met de zeer frappante voorbeelden, maar op hetzelfde moment heeft dit mij ook een gelegenheid gegeven om met hem in dialoog te gaan. Alleen daarom al is het boek een aanrader.

“U kunt de wind niet veranderen. Maar hoe de zeilen staan, bepaalt u zelf.”[1] Is dat geen mooie uitdrukking? Kaldenbach stelt twee manieren voor om moeilijke situaties te benaderen: met een judo- of met een karatebeweging. Veel doet me denken aan de twee basisboeken over Nieuwe Autoriteit en Geweldloze communicatie. In dit geval worden enorm veel situaties aangehaald en manieren gesuggereerd om tot een betere verstandhouding te komen tussen twee personen. Met de judobeweging probeert de leerkracht de situatie via een omweg te ontmijnen. Kaldenbach raadt aan om een verbintenis te zoeken met de ander. Altijd dien je wel in acht te houden dat een leerkracht een zeker afstand dient te bewaren tot de leerkracht omdat dit onze pedagogische taak is. De auteur zegt echter dat je niet altijd kan uitgaan van de kracht, maar soms ook je macht moet gebruiken als persoon en als leerkracht. In dat laatste geval spreekt hij dan van een karatebeweging.

Maar eerst schets Kaldenbach een beeld over de jeugd van tegenwoordig. Er wordt een vergelijking gemaakt tussen hoe jongeren momenteel reageren en ergens diep in de jaren vijftig. Hij haalt aan dat de maatschappij van een verticale (< macht) naar een horizontale (< gezag) verstandhouding is geëvolueerd. Genoten vroeger dokters, pastoors en onderwijzers (…) van een onaantastbare vorm van respect, dan lijkt dit vandaag grotendeels een lang vervlogen droom. Maar in de twee tabellen in de bijlagen toont de auteur ook aan waar die gewijzigde houding het meest merkbaar is. Ik vind het heel goed dat er ook wordt uitgelegd wat de kinderen vandaag allemaal moeten kunnen, met veel minder omkadering of veranderde gezinssituaties, om maar een paar voorbeelden te geven. “In een traditionele samenleving wordt een kind door massieve sociale druk als het ware vanzelf ‘in de juiste vorm’ gedrukt. In een moderne samenleving hebben jongeren veel meer zélfbeheersing nodig.”[2]

In dit boek wordt er veel nadruk gelegd op macho- en machagedrag. In veel gevallen wordt er dan een verwijzing gedaan naar kinderen met een allochtone achtergrond. Maar zijn pubers niet allemaal een beetje macho’s? Als ik de stoere verhalen van mijn veertien, bijna vijftienjarige zoon hoor, dan moet ik bij momenten toch even slikken of minstens met mijn ogen knipperen om het testosterongehalte te kunnen plaatsen en kaderen. Korte lontjes kom je dan ook overal tegen, zowel in je privé als op school. Een goede tip is om dan zeker geen ik-boodschap te geven omdat dat te expliciet en te direct overkomt. Ook belangrijk om weten is dat als je als leerkracht een bepaald denkpatroon van leerlingen wilt veranderen, dat niet van slag op dag kan. Zulke dingen hebben tijd nodig. Leerlingen moeten naar een meer genuanceerde mening toegroeien. En als leerkracht kan je hen daar perfect mee helpen, zonder een demagoog te zijn. Nog een goede tip is om net de hulp in te roepen van de meest luidruchtige of verbaal sterke leerlingen in te roepen. Eens je hen mee hebt, volgt de rest van de klas. Anderzijds kan je ook de stoere kerels in de klas altijd de gelegenheid geven om eens letterlijk met hun spieren te rollen door je te helpen in de klas om dingen te verplaatsen en hen te laten merken dat je de beschermbehoefte van een sterke persoon heel goed kan appreciëren.

Alhoewel ik het standpunt van mijn zoon kan beamen, dat sommige feiten te zot zijn voor woorden, maak ik mij de bedenking dat veel zaken evengoed hier in Brugge (en omgeving) kunnen gebeuren. Ikzelf heb me echter nog niet in een dergelijke situatie bevonden. Het is een Nederlands boek dat zich heeft laten inspireren op gesprekken die de auteur gehad heeft in het veld met meerdere personen. Het beeld van de mondige “Hollander” komt hier goed tot zijn recht.

Er wordt de leerkracht ook een spiegel voorgehouden. Die korte lontjes kunnen ook betrekking hebben op de leerkracht zelf. Kaldenbach kijkt niet alleen naar voorbeelden van leerkrachten die voor het minst uit hun krammen schieten, maar geeft ook voorbeelden van situaties die kwetsbare punten aanhalen bijvoorbeeld doordat de keuze voor het leraarschap een tweede keuze was. Als een leerling dat zegt: “Leraren zijn losers, als je wat gekund had, had je wel wat anders gedaan. (…) Zou u ooit in de toekomst kunnen denken: Hoe heeft hij dat in de gaten? Waar merkt hij dat aan? Kunt u zeggen: Ik vind het leuk werk. Dat kan je je zeker niet voorstellen, hè?”[3] Ik moet eerlijk bekennen dat ik vijftien jaar geleden ook wel een beetje zo een blik had: ik was klaar om de wereld te veroveren, geen klas. Maar met de leeftijd, komt soms ook het inzicht. Ik ben heel blij dat ik deze kans krijg aangeboden van de VDAB om mij om te scholen. In mijn ogen verandert alleen een dwaas nooit van gedachten.

Tot slot vermeldt het boek ook juridische vragen voor de leerkracht. De vragen zijn heel nuttig, zoals onder andere: Mag ik een leerling fouilleren? Hebben leerlingen het recht een docent te filmen? Mag een docent zelf aangifte doen van een bedreiging of diefstal door een leerling? Ik heb een vermoeden dat veel afhangt van het schoolreglement, maar ook het Wetboek Strafrecht van de Belgische Justitie. Dit boek baseert zich op het Nederlandse gerecht. Het is interessant om hier toch ook een beetje over na te denken. Weten tot wie je je moet wenden, in wiens naam (persoonlijk of in naam van de school) een aanklacht moet worden ingediend bij de politie, … Het interesseert me. Een gewaarschuwd persoon telt voor twee.

[1] Kaldenbach: voorwoord.

[2] Kaldenbach: 24.

[3] Kaldenbach: 172-173.