Ik heb dit boek met veel interesse gelezen. Je voelt dat hier een hand-onmentaliteit achter zit. Als beginnend leerkracht vind ik dit zeker aanrader. Wat mezelf betreft, was ik vooral nieuwsgierig naar het hoofdstuk over de eigen spanningen en angsten. Ik herken hierin zeker een valkuil voor mezelf: als je op voorhand al gespannen bent omdat je bijvoorbeeld al verhalen over de ouders hebt gehoord in de lerarenkamer, dan lijkt het me niet evident om met een open blik het oudergesprek aan te gaan. Ik mag dan zeker niet in de verdediging schieten. Ook de vuistregels die worden meegegeven van zaken die je (echt niet) moet doen in verband met zowel niet-verbaal als verbaal assertief gedrag. Er wordt ook aangeraden om er voor mezelf een spiegeloefening of een rollenspel van te maken. Zo vind ik de ‘kapotte plaat’-techniek waarbij je als leerkracht telkens dezelfde boodschap herhaald, zeer nuttig. Ook het feit dat je niet moet staren, maar wel oogcontact dient te behouden met de ouders, vind ik een zeer goede vuistregel. Een echt klein kantje van mij is om op vijandige, zelfs spottende toon te spreken of om tegenstrijdige signalen uit te zenden zoals glimlachen terwijl je iets vervelends vertelt. Ik vind het goed dat de mindere kantjes ook duidelijk benoemd worden. Vaak weet je dat wel van jezelf, maar heb je dat uit het oog verloren. Een kleine opfrissing kan nooit kwaad. En dan is het ook goed dat Ryckaert de leerkracht aanraadt om zowel mentaal als fysiek te ontspannen na een moeilijk oudergesprek.

Tip 1. Een goed gesprek begint reeds lang voor je met de ouders samen aan tafel zit.[1]

Er zijn een aantal interne en externe condities die moeten nageleefd worden vooraleer je een goed gesprek kan starten. Een externe factor die moet bewaakt worden is dat je voldoende tijd uittrekt, liefst buiten de gewone 10 minuten oudercontacten, zeker wanneer het een zwaar probleem betreft. Zorg tevens voor een rustige ruimte en vermijdt storende elementen (telefoon, collega's die binnen en buiten lopen, enz.). Handel een gesprek niet vlug af op de speelplaats bijvoorbeeld, maar maak de ouders duidelijk dat je bereid bent op een ander moment tijd te voorzien. De ouders voelen zich niet afgewezen en jijzelf hebt de mogelijkheid je voldoende voor te bereiden op het gesprek. Dit kan zijn het leerlingendossier inkijken of materiaal verzamelen zodat je het probleem concreet kan voorstellen naar de ouders toe.

Mijn mening: Als interne conditie vind ik het goed dat er staat dat je als leerkracht eerlijk moet durven zijn en storende interne preoccupaties of angstige en negatieve anticiperende gedachten te vermijden. Elk mens heeft zo zijn eigen waarden en normen meegekregen. Ook dat bepaalt hoe je aan een oudergesprek start. Ook is het altijd goed om je licht op te steken bij de directie om te kijken wat de visie van de school is bij bepaalde problemen. Het is immers altijd de bedoeling om als school met een door alle leerkrachten gedeelde visie over te komen.

Tip 2. Heb oor en oog voor wat er leeft bij de ouders.

Neem een rustige en open houding aan, geef voldoende aandacht, creëer een sfeer van veiligheid en vertrouwen. Hanteer een actieve luisterhouding en toon respect voor de mening van de ouders. Maak van het gesprek geen monoloog maar voorzie voldoende kansen voor wederzijdse uitwisseling van informatie. Na het melden van het probleem is het zaak de mening van de ouders te bevragen. Merkt u dit ook? Is hij of zij thuis ook zo? Word je gewaar dat er verschillen zijn, benoem deze dan en tracht door een vraaggesprek uit te vinden hoe het komt dat de opvattingen uit elkaar lopen. Tracht kenmerken van het gezin af te leiden, hun ontwikkelingsniveau en mate van verbaal uitdrukkingsvermogen en hun bereidheid om over het probleem te willen praten en eventuele medewerking te willen verlenen.

Mijn mening: Ik merk toch dat taal en communicatie cruciaal is. De manier waarop je slecht nieuws overbrengt kan al meteen de sfeer zetten. In plaats van de te zeggen dat zoon/dochter er altijd een potje van maakt in de les, is het beter om dat kritisch vingertje weg te laten en eerder aan te geven dat je je zorgen maakt over het kind dat sinds een bepaalde periode minder presteert. Ook het advies om altijd de concretiseren, vind ik een hele goede. Zelf kan ik het ook goedkeuren als de ouders de tijd krijgen om zich uit te spreken zonder als leerkracht te snel tussen te komen en te snel een etiket te plakken op iemand.

Tip 3. Geef niet toe aan vermijdingsgedrag

Stel bij problemen het gesprek niet uit en wacht niet tot de volgende ouderavonden. Wees eerlijk en duidelijk, gebruik geen omwegen. Dit loont op lange termijn. Na een inleidende empathische zin ('Het spijt me heel erg' ) meld je zo snel mogelijk het slechte nieuws. Begin het gesprek niet met uitgebreid lof te zwaaien over de leerling. Nadien een bocht moeten nemen van 180 graden kan voor problemen en frustraties zorgen.

Mijn mening: met de andere aangehaalde voorbeelden kan ik me zeker ook iets voorstellen, bijvoorbeeld zoals het doorgeven van de ‘rotte appel’ aan het CLB en het aan hen overlaten om met de ouders een gesprek te voeren. Verder in het boek haalt Ryckaert trouwens aan dat het beter is om eerst als school met het probleem om te gaan, vooraleer er een externe partij bij te betrekken. Wat ze ook aanhaalt is de ‘hang yourself’-methode die inhoud dat de leerkracht tijd probeert te winnen door vragen te stellen waarin al hints zitten dat er een slechte boodschap gaat komen. Op die manier ontdekken de ouders zelf het slechte nieuws. Ik zit met deze vermijdtechniek een beetje verveeld, want soms is het een beetje aftasten hoever je kan gaan met het melden van minder prettige feiten. Je moet direct communiceren, zonder veel toeters en bellen. Ik denk dat ervaring én een goede voorbereiding in dat laatste geval zeer goede hulpmiddelen zijn om het als leerkracht aanvaardbaar en gemakkelijker te maken om de boodschap over te brengen.

Tot slot besluit Ryckaert dat je altijd moet proberen om een constructieve conflicthantering toe te passen en de volgende vaardigheden naar boven te halen bij jezelf (als leerkracht):

• Wees positief van begin tot einde.
• Vertrek steeds vanuit een win-winsituatie.
• Probeer actief te luisteren.
• Er zijn geen winnaars en verliezers: het kan heel goed zijn dat de meningen tussen ouders en jezelf verschillen, maar dan is dat maar zo.
• Ga gericht voor het oplossen van problemen:
  • Stap 1: handhaaf een gezonde attitude ten aanzien van problemen
  • Stap 2: probleemverkenning of -definiëring
  • Stap 3: voorstellen formuleren in functie van mogelijke oplossingen
  • Stap 4: selecteren van een oplossingsstrategie en afronding
  • Stap 5: evalueer en keer eventueel terug naar stap 4.
• Wees assertief zonder agressief uit de hoek te komen.
• Gebruik gevoelsreflecties.
• Probeer de situatie zodanig in te schatten dat je het perspectief van de ander eruit kan afleiden.
• En heel belangrijk: weet hoe je kunt omgaan met je eigen emoties én die van een ander.

[1] De drie tips die hier vermeld worden, heb ik letterlijk overgenomen van de website van de auteur en er dan mijn eigen mening bij gegeven op basis van wat ik gelezen heb in het boek: http://leenryckaert.be/omgaan_met_ouders.php.